Τύπος στρατηγικής (εργαλείο, εκδήλωση, εκπαιδευτικό μάθημα κ.λπ.)

Εγκατάσταση

Πότε ξεκίνησε / τελείωσε;

Κατά τον καλλιτέχνη Ηλία Τολιάδη: "Το σκαμνί στην καλλιτεχνική μου πρακτική εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Αγγλία στο Λονδίνο, στο πλαίσιο της μετεκπαίδευσης μου στο University of East London (UEL), αλλά συνδυάστηκε με άλλες κατασκευές και δεν συνδέθηκε τότε με τις έννοιες της αφήγησης και της μνήμης."Ο καλλιτέχνης άρχισε να αναπτύσσει τη σύνδεση παραδοσιακής τεχνικής και αφήγησης ως σημείο ανθρώπινης συνάντησης και επαφής στο Ontario College of Art & Design University (OCAD, Τορόντο, Καναδάς, 2015). Δημιούργησε μια εγκατάσταση με 67 σκαμνιά φτιαγμένα με ξύλα που συλλέχθηκαν από τον δρόμο, οικοδομές κλπ. και κατασκευάστηκαν στο ξυλουργείο της σχολής. Στα σκαμνιά κάθονταν διάφοροι επισκέπτες που μοιράζονταν ιστορίες με όσους συναντούσαν εκεί η με φίλους τους που είχαν έρθει μαζί. Στο τέλος ο κάθε επισκέπτης πήρε μαζί του το σκαμνί που καθόταν. Στο πλαίσιο της Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων η καλλιτεχνική πρακτική παρουσιάστηκε σε σύνδεση με τη δομή προσφύγων στα Γιάννενα "Habibi works". Το έργο είχε επιπλέον προεκτάσεις, μια καταγραφή ημερολογίου από τον καλλιτέχνη και μια "ζωντανή" δημιουργική διαδικασία, που εξελισσόταν κατά τη διάρκεια λειτουργίας της έκθεσης, ως προσωπικές εντυπώσεις του καλλιτέχνη σε μαυροπίνακα και σε παλλόμενο ριζόχαρτο, το οποίο κάλυπτε μια καμάρα-πέρασμα του παραδοσιακού κτιρίου όπου είχε πραγματοποιηθεί η έκθεση. Με το πέρας της Μπιενάλε, δημιουργήθηκε μια επιπλέον δράση στη δομή προσφύγων Habibi works (2019) με την κατασκευή σκαμνιών από πρόσφυγες. Η δράση λειτούργησε σαν πλατφόρμα για να μοιραστούν τις ιστορίες τους καθισμένοι σε κυκλικό σχηματισμό στα σκαμνιά, τα οποία αφού έμαθαν να το φτιάχνουν, ανήκαν στους ίδιους και μπορούσαν να τα ενσωματώσουν στους οικείους χώρους τους. Σύμφωνα με τον καλλιτέχνη: "το σκαμνί αποτελεί πλέον μια άσκηση συχνή, μια σημείωση που μπορεί να γίνει επιτόπου στον δρόμο και να δημιουργήσει χώρο και σημείο κουβέντας." 

Όνομα του οργανισμού

Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων (Biennale of Western Balkans)

Πόλη και χώρα

Αθήνα, Ελλάδα

1. Περιγράψτε σύντομα το έργο σας

Η καλλιτεχνική πρακτική αφορά το έργο του καλλιτέχνη Ηλία Τολιάδη στην κατασκευή παραδοσιακών σκαμνιών με την ενσωμάτωση υλικών ξύλου που βρίσκονται σε εξωτερικό περιβάλλον (σε μάντρες, εργαστήρια, εγκαταλελειμμένους χώρους κ.α.), μέσα από μια διαδικασία περιπλάνησης και γνωριμίας με τα όρια του αστικού χώρου. Ο καλλιτέχνης στη συνέχεια συνεργάστηκε με ομάδες προσφύγων, τους δίδαξε την παραδοσιακή τεχνική κατασκευής σκαμνιών και δημιούργησε μαζί τους σκαμνιά.Τα σκαμνιά εκτέθηκαν στο πλαίσιο της 1ης Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων (2018), στην έκθεση Common Myths στο Σουφαρί Σεράι, ΓΑΚ-Ιστορικό Αρχείο Ηπείρου, συνθέτοντας μια διαδραστική εγκατάσταση. Κατά τη διάρκεια λειτουργίας της έκθεσης, οι δημιουργοί των σκαμνιών, οι επισκέπτες, καθώς και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες καλλιτέχνες προσκαλούνταν να καθίσουν σε κυκλικό σχηματισμό και να μοιραστούν ιστορίες. Στο τέλος τα σκαμνιά χαρίστηκαν στους δημιουργούς τους και στο κοινό.

2. Ποιος ήταν ο στόχος του έργου;

Στην 1η Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων "tradition anew" (2018) στο πλαίσιο της κεντρικής έκθεσης Common Myths με θέμα τη σύνδεση μύθων και αφηγήσεων με παραδοσιακές και σύγχρονες πρακτικές, ο καλλιτέχνης Ηλίας Τολιάδης κατασκεύασε 25 σκαμνιά με τη λογική συλλογής ξύλων από εξωτερικό περιβάλλον, δημιουργώντας σκαμνιά επί τόπου στους υπαίθριους χώρους, σε μια επιτελεστική-συμβολική διαδικασία δημιουργίας. Παράλληλα, κάποια σκαμνιά κατασκευάστηκαν στο εργαστήριο της δομής προσφύγων Habibi works από προσφυγές που διδάχθηκαν την τεχνική. Στη συνέχεια οι πρόσφυγες επισκέφθηκαν την έκθεση, συμμετείχαν στο δρώμενο της αφήγησης ιστοριών και παρέλαβαν τα σκαμνιά τους με το πέρας αυτής. 

3. Ποιος συμμετείχε στη διαδικασία σχεδιασμού;

Ηλίας Τολιάδης

4. Εάν μπορούσες να αλλάξεις κάτι, τι θα άλλαζες; 

Κατά τον καλλιτέχνη Ηλία Τολιάδη: "Ένα βασικό ζήτημα είναι η εύρεση χώρου που θα μπορεί κάποιος να μάθει να φτιάχνει σκαμνιά. Ο ιδανικός χώρος κατασκευής είναι η συνθήκη ενός εργαστηρίου κατασκευής, ένα ξυλουργείο, το εργαστήριο ενός μαραγκού, κτλ. Ένα άλλο ζήτημα είναι το πως μπορεί στη συνέχεια να μοιραστούν τα σκαμνιά στους συμμετέχοντες. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να βοηθήσουν ως πλατφόρμα διανομής. Επίσης, χρειάζεται να ληφθεί υπόψη ο χρόνος κατασκευής και η εξοικείωση των ανθρώπων με εργαλεία που πιθανόν δεν τα έχουν ξαναχρησιμοποιήσει. Η συμβολή από τρίτους που γνωρίζουν να χρησιμοποιούν τα εργαλεία είναι ιδιαίτερα βοηθητική. Στην περίπτωση προσφύγων η παρουσία και εργασία γυναικών και αντρών στον ίδιο χώρο ήταν ζήτημα μερικές φορές, το οποίο αντιμετωπίστηκε με την παρουσία τρίτου οικείου προσώπου."

5. Πώς επηρέασε το έργο στην κοινωνία των πολιτών;

Σύμφωνα με την εμπειρία του καλλιτέχνη Ηλία Τολιάδη: "Στόχος της πρακτικής είναι να βοηθήσει άτομα να ενταχθούν σε καινούρια αστικά περιβάλλοντα, δίνοντας αξία στην ταυτότητα και κρατώντας τις ιστορίες τους ζωντανές, για να τους βοηθήσει στη μετάβασή τους σε νέους τόπους. Μέρος της πρακτικής είναι να δημιουργείται μια φιλόξενη συνθήκη στο άτομο που ενθαρρύνει την αφήγηση. Να έχει αυτό το δικαίωμα. Σε αυτή την πρακτική το τέχνημα έχει πρωτεύοντα ρόλο. Το πέρασμα από τη δημιουργία του τεχνήματος στο αφήγημα, η μετάβαση από το υλικό στο άυλο που περνά εμπειρικά στο άτομο. Σημαντικό μέρος είναι η εκμάθηση της τεχνικής κατασκευής του σκαμνιού που περιλαμβάνει 10 βήματα και η καθεμία/ένας που το μαθαίνει μπορεί επίσης να μεταφέρει αυτή τη γνώση.Το σκαμνί ως απτό αντικείμενο, αυτό στο οποίο κάθεται κανείς για την αφήγηση, επιτρέπει στους συμμετέχοντες να αισθανθούν για ένα χρονικό διάστημα ότι βρίσκονται σε οικείο και ασφαλές περιβάλλον. Η απόκτηση του σκαμνιού χωρίς χρηματικό κόστος στο τέλος του δρώμενου ενισχύει τη φιλόξενη ατμόσφαιρα. Είναι το δώρο που λαμβάνει κανείς."

6.Πως η καινοτομία, η έμπνευση και η συμπερίληψη εφαρμόζονται στην πρακτική σας;

Κατά τον καλλιτέχνη Ηλία Τολιάδη: "Η κατασκευή των σκαμνιών ήρθε σε μια περίοδο που έψαχνα τρόπο η αφήγηση να ενταχθεί στη ζωγραφική μου. Προσωπικά με βοήθησε να αισθανθώ καλά και μια σχετική ασφάλεια, ώστε να μπορέσω να επικοινωνήσω πιο προσωπικά ζητήματα που ενισχύουν την εμπιστοσύνη.Έμαθα να φτιάχνω σκαμνιά από έναν παλιννοστούν μαραγκό από την Τασκένδη που οι γονείς μου του πρόσφεραν δουλειά για επιδιορθώσεις στο σπίτι, όταν ήμουν 12 χρονών περίπου, στην αυλή του σπιτιού που μεγάλωσα.Χρόνια μετά όταν ζούσα στο εξωτερικό, ένιωσα έντονα την ανάγκη να είμαι σε ένα χώρο οικείο, σε κάτι που να δίνει μια θαλπωρή. Πήγα σε μια οικοδομή μετά από μια κουβέντα με έναν Χιλιανό εργάτη και πήρα μια ξύλινη παλέτα, από την οποία δημιούργησα το πρώτο σκαμνί μετά από χρόνια.Το σκαμνάκι αυτό έγινε σημείο στάσης, ξεκούρασης και συνάντησης. Μια μεριά από όπου μπορείς να αφηγηθείς ελεύθερα. Να πεις μια ιστορία, την αλήθεια σου ή ένα όνειρο ή μια μνήμη που δεν μπορείς να την ορίσεις χρονικά."

7.Πως χρηματοδοτήθηκε η βέλτιστη πρακτική σας; 

Η πρακτική χρηματοδοτήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, στο πλαίσιο υποστήριξης της Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων και της κεντρικής έκθεσης Common Myths. Επίσης, στη χρηματοδότηση συνέβαλε ο Δήμος Ιωαννιτών.

8. Πως διαχύθηκε/προωθήθηκε η βέλτιστη πρακτική σας;

Η συγκεκριμένη πρακτική διαμορφώθηκε αρχικά μέσα σε ένα μεταπτυχιακό/εκπαιδευτικό περιβάλλον ως καλλιτεχνική έρευνα. Στο πλαίσιο της Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων το έργο υποστηρίχθηκε ως διαδραστική εγκατάσταση σε εκθεσιακό πλαίσιο και ως εργαστηριακό/εκπαιδευτικό πρόγραμμα μέσω της συνεργασίας με τη δομή προσφύγων Habibi works.
Καταγράφηκε σε μορφή προσωπικού ημερολογίου από τον καλλιτέχνη, μέσα από μια σειρά σχεδίων από τον ίδιο, ενώ καταγράφηκε παράλληλα φωτογραφικά στα επιμέρους στάδια της δράσης (αναζήτηση υλικών, κατασκευές, συναντήσεις αφηγήσεων). Η καλλιτεχνική πρακτική δημοσιεύθηκε στον κατάλογο της Μπιενάλε Δυτικών Βαλκανίων με επιμελητικό κείμενο. Για τον καλλιτέχνη, η δράση έχει εξελιχθεί σε μια βιωματική πρακτική με χαρακτήρα "αυτοματισμού" στην παραγωγή της, με κοινωνικό και χρηστικό πρόσημο.